ŠTAPOVI ZA PLANINARENJE

Štapovi za planinarenje smanjuju stres na kralježnicu, koljena, kukove, zglobove te
povećavaju stabilnost/ravnotežu prilikom hodanja, planinarenja, trčanja, backpackinga,
trekanja. Uporabom štapova prenosi se ukupna težina (težina osobe + težina ruksaka) sa
nogu na cijelo tijelo. Korištenje štapova preporuča se starijim osobama, pretilim osobama,
osobama sa kroničnim bolestima zglobova (artritis), te na dugačkim planinarskim turama
kada se nosi težak teret na leđima. Štapovi se mogu koristiti u paru ili pojedinačno.
Na većini planinarskih štapova može se podesiti duljina štapa. Za hodanje po
ravnome terenu preporuča se podešavanje duljine štapa tako da štap i lakat zatvaraju kut od
90°, za hodanje u brijeg korisno je smanjiti duljinu štapa za 5-10 cm, a kod spuštanja niz
brijeg korisno je produljiti štap za 5-10 cm.
Osnovni dijelovi štapa su: drška, gurtna, segmenti, mehanizam za zaključavanje,
krpljice i špica (Slika 1).

Slika 1. Dijelovi štapa

Glavna podjela štapova je konstrukcijska: razlikujemo z-pole štapove (Slika 2.) i
teleskopske štapove (Slika 3.).

KONSTRUKCIJSKE KARAKTERISTIKE Z-POLE ŠTAPOVA
- sklopivi zauzimaju manje mjesta 
- lakši su 
- manji raspon za podešavanje duljine štapa 115cm-135cm

-za trčanje i ultralight trail

Slika 2. Z-pole štapovi

KONSTRUKCIJSKE KARAKTERISTIKE TELESKOPSKIH ŠTAPOVA
- sklopivi zauzimaju više mjesta

- teži su

- veći raspon za podešavanje duljine štapa; najčešće 65-135cm.

-postoje opcije od dva segmenta

-za nordijsko hodanje, skijaški štapovi

Slika 3. Teleskopski štapovi

SEGMENTI
Segmenti mogu biti izrađeni od aluminija, karbona ili njihovom kombinacijom.
Aluminijski štapovi su jeftiniji, teži i ne pucaju pod primjenom velike sile (spotaknete se i
padnete pod čudnim kutom na štap), nego se saviju. Postoje dvije vrste aluminijske legure
koje se koriste kod izrade segmenata: 6061 i 7075 (tvrđa legura). Karbonski štapovi su
skuplji, lakši, dobro reduciraju vibracije, ali pucaju kod primjene velike sile (ne saviju se).
Aluminijski štapovi su odlično ekonomsko i dugoročno rješenje. No, ako je svaki gram
opreme bitan, i ako se štapovi koriste na trail/trekking/orijentacijskim i sličnim utrkama,
onda su karbonski štapovi bolja opcija, pogotovo u z-pole konstrukcijskoj varijanti.
Na segmentima je otisnuta skala duljine koja olakšava podešavanje željene duljine
štapa. Teleskopski štapovi uglavnom se sastoje od 3 segmenta, a 2 se segmenta mogu
podešavati. Z - pole štapovi sastoje se od 5 segmenta, a samo jedan se može podešavati.
Neki proizvođači nude rezervne segmente za štapove, pa ih se po potrebi mogu
nabaviti (padnete na štap i potrgate jedan segment - ne trebate kupovati novi štap, nego
samo novi segment).

MEHANIZAM ZA ZAKLJUČAVANJE
Duljina štapa podešava se uvlačenjem ili izvlačenjem segmenata jedan u drugi.
Segment ''drži na mjestu'' mehanizam za zaključavanje. Postoje dva glavna tipa mehanizma:
unutarnje zaključavanje tiplom (tkz. ''frkalice'' (Slika 4.)) i vanjsko zaključavanje kopčom (tkz.
''FlickLock'' ili ''FastLock'' ili ''Lock&Go'' (Slika 5.)). Unutarnje zaključavanje tiplom susrećemo
na cjenovno pristupačnijim štapovima; funkcionira na način da se na vrhu segmenta nalazi
tipla koju se raširi/skupi okretanjem (''frkanjem'') segmenta. Često se zna dogoditi da se u
tipli unutar segmenta skuplja prljavština/prašina/blato/snijeg/led što može otežati
odšarafljivanje segmenata. Također, kad taj mehanizam zakaže, ili kada pukne tipla, malo je
otežano servisiranje štapa iz razloga što se sami mehanizam nalazi unutar štapa.
Zaključavanje kopčom je bolji, jednostavniji i brži način podešavanja duljine štapova a
nalazimo ih na luksuznijim modelima štapovima. Preporuka je uzeti štapove sa vanjskim
zaključavanjem štapova kopčom. Kod z - pole štapova može se podešavati samo jedan
segment i on se zaključava kopčom.

Slika 4. Unutarnje zaključavanje Slika 5. Vanjsko zaključavanje

DRŠKA
Drška može biti izrađena od plastike, gume, pjene, pluta ili kombinacijom navedenih
materijala. Plastične i gumene drške nisu dobre za upijanje znoja i često ih nalazimo na
jeftinijim štapovima. Pjenaste drške bolje upijaju znoj i ugodnije su pod rukom. Drške od
pluta najbolje upijaju znoj i pluto se s vremenom prilagodi šaci. Duljina drške može biti
normalna (Slika 6.) ili produžena (Slika 7.). Produžena ručka dobro dođe u situacijama kada
se na stazi pojavi kratak ali strm uspon; ne treba podešavati (smanjiti) duljinu štapa, nego se
štap primi niže za dršku.

Slika 6. Normalna ručka Slika 7. Produžena ručka
Konstrukcija štapa, materijal izrade segmenata, mehanizam za zaključavanje i drška
najbitnije su stvari kod odabira štapova. Gurtna, vrh štapa i krpljice su više manje univerzalne
za sve štapove, no evo ipak nekoliko informacija o manje bitnim detaljima štapa.
GURTNA
Gurtna je sastavni dio drške štapa, a njezina uloga je da štap drži sigurno uz ruku. Na
nekim izloženijim stazama postoji mogućnost da ispustimo štap (dršku) iz ruke i da štap
odleti u provaliju, jamu, jarak, niz liticu, odskliže po snijegu/ledu itd. Ako gurtnu imamo oko
zgloba ruke, šanse za gubitak štapa su manje. Gurtne su najčešće izrađene od najlona, a
nekad mogu biti i od poliestera. Na nekim skupljim štapovima gurtne mogu biti podstavljene
te tako postaju ugodnije za koristiti. Određeni štapovi specifično su napravljeni za desnu i
lijevu ruku, a ta informacija često se nalazi na gurtni. Štapovi za nordijsko hodanje koriste se
na drugačiji način od klasičnih planinarskih štapova i imaju drugačiju gurtnu; postoji striktno
lijeva i desna gurtna (drugačije se stavlja na zglob ruke; provlači se kroz palac), drška ima
mali gumb koji izbaci cijelu gurtnu van kako bi se ista mogla oprati od znojnih naslaga.
VRH ŠTAPA
Vrh štapa ili špica napravljena je od metala, najčešće volfram ili karbid; mogu izdržati
visoki pritisak, fizička opterećenja, udarce, deformacije, visoke temperature, koroziju itd.
Ipak, nakon jako puno kilometara hoda i nabijanja štapa po tlu može se vrh potrošiti; po
potrebi može se kupiti novi vrh štapa (uglavnom su vrhovi univerzalni; nekad mogu neznatno
promijeniti duljinu štapa). Na špicu se mogu staviti gumene kapice (Slika 8. i 9.) koje
koristimo kao zaštitu pri transportu štapova ili prilikom hodanja po asfaltu ili makadamima
(smanjuju buku, imaju bolji grip). U nekim zaštićenim dijelovima prirode (ovo ne vrijedi za
teritorij Hrvatske), obavezno je nošenje zaštitnih gumenih kapica na vrhovima štapova kako
ne bi oštetili osjetljiva tla ili područja od povijesnog značaja. Kapice mogu biti zaobljene i
često ih vidimo na štapovima za nordijsko hodanje. Kao i špice, kapice se mogu kupiti po
potrebi i uglavnom odgovaraju svim vrhovima štapova.

Slika 8. Ravne kapice Slika 9. Zaobljene kapice
KRPLJICE
Krpljice služe da spriječe propadanje štapa u snijeg i dolaze u više veličina (Slika 10.).
Što veća krpljica, to je površina pritiska na snijeg veća i manja je šansa da će štap ''potonuti''
u snijeg. Također, mogu spriječiti propadanje štapova u blato ili u kamene pukotine, a u
jesenskim danima stopiraju lišće od nakupljanja na štap. Krpljice se mogu kupiti naknadno;
uglavnom su univerzalne za sve štapove. Neki modeli štapova dolaze sa ''setom'' krpljica; u
set su najčešće uključena dva para krpljica.

Slika 10. Krpljice
OSTALE NAPOMENE
Štapove primarno koristimo kako bi smanjili stres na tijelo (posebno kralježnicu i
noge), ipak ima i drugih situacija u kojima nam štapovi dobro dođu:
 micanje grmlja, grana drveta, paučine sa puta
 provjeravanje dubine snijega (bez krpljice), potoka, lokve
 proizvodnja zvukova nabijanjem u pod ili jedan o drugi; dajemo životinjama do znanja
da smo u blizini
 izrada bivka (improviziranog skloništa)
 možemo se sagnuti i nasloniti ramena na štapove, čime smo privremeno rasteretili
leđa i malo se odmorili
 obrana od napada divljih životinja (zlu ne trebalo)
Iako su svi štapovi univerzalni, postoje i ženski štapovi; kraći su nego univerzalni,
manja drška prilagođena ženskoj ruci, nježnija paleta boja.
Štapovi za planinarenje nisu pogodni za skijanje; najčešće je na ambalaži štapova
prekriženo skijanje. Stres na štapove puno je jači tijekom skijanja nego planinarenja, stoga
cijela konstrukcija skijaškog štapa mora biti jača.
Postoje z-pole štapovi koji nemaju mogućnost podešavanja duljine. Takvi štapovi rade
se u više duljina, primjer: XENON - trekking pole: 120 cm i 135 cm. Zbog nedostatka
mehanizma za zaključavanje, ovakvi štapovi su često i najlakši.
Postoje razno razni oblici drške štapa, primjer: drška od ''staračkog'' štapa za
hodanje. Također, na nekim modelima štapova postoji mogućnost montiranja razno raznih
nastavaka na dršku štapa, primjer: mala glava od cepina. Skuplji modeli štapova mogu imati
u drški integrirani mali amortizer/suspenziju koja dodatno ublažava udarce.
Proći ćemo ispod nekoliko modela (primjera) štapova za planinarenje koje imamo u
ponudi i njihove specifikacije kako bi dobili bolji dojam o tekstu napisanom iznad.
GTA
Konstrukcija: teleskopski
Segmenti: aluminij 6061 (3 segmenta)
Mehanizam zaključavanja: frkalice
Drška: plastična
Gurtna: podesiva obična
Špica: volfram
Krpljice: velike
Težina (oba štapa): 550 g
Dimenzije za uporabu: 60 - 135 cm
Dimenzije složenih štapova: 60 cm

ORTLES
Konstrukcija: z - pole
Segmenti: aluminij 7075 (4 segmenta)
Mehanizam zaključavanja: Lock&Go
Drška: pjenasta
Gurtna: podesiva obična
Špica: tungsten
Krpljice: male
Težina (oba štapa): 580 g
Dimenzije za uporabu: 115 - 135 cm
Dimenzije složenih štapova: 40 cm

TRAIL W's 
Konstrukcija: teleskopski
Segmenti: aluminij 7075 (3 segmenta)
Mehanizam zaključavanja: FlickLock
Drška: pjenasta produžena
Gurtna: podesiva podložena
Špica: karbidna
Krpljice: /
Težina (oba štapa): 480 g
Dimenzije za uporabu: 62 - 125 cm
Dimenzije složenih štapova: 62 cm

SKY CARBON EVO 
Konstrukcija: z - pole
Segmenti: karbon (gornji segment) + aluminij 7075 (donja 3 segmenta)
Mehanizam zaključavanja: Fast Lock
Drška: pjenasta
Gurtna: podesiva
Špica: karbidna
Krpljice: male + velike
Težina (oba štapa): 400 g
Dimenzije za uporabu: 115 - 135 cm
Dimenzije složenih štapova: 36 cm

TRAIL PRO SHOCK 
Konstrukcija: teleskopski
Segmenti: aluminij 7075 (3 segmenta)
Mehanizam zaključavanja: FlickLock + SmashLock*
Drška: pjenasta produžena sa amortizerom
Gurtna: podesiva podložena
Špica: karbidna
Krpljice: /
Težina (oba štapa): 590 g
Dimenzije za uporabu: 105 - 140 cm
Dimenzije složenih štapova: 65 cm

DISTANCE CARBON FLZ 105 - 125
Konstrukcija: z - pole
Segmenti: karbon (4 segmenta)
Mehanizam zaključavanja: FlickLock
Drška: pjenasta produžena
Gurtna: podesiva
Špica: karbidna + gumena
Krpljice: male
Težina (oba štapa): 360 g
Dimenzije za uporabu: 105 - 125 cm
Dimenzije složenih štapova: 37 cm

NORDIC STEP IN 
Konstrukcija: teleskopski
Segmenti: aluminij 7075 (2 segmenta)
Mehanizam zaključavanja: Lock&Go
Drška: plutena
Gurtna: podesiva odstranjiva
Špica: volfram
Krpljice: male
Težina (oba štapa): 490 g
Dimenzije za uporabu: 85 - 135 cm
Dimenzije složenih štapova: 85 cm

Dino Huzanić Mišek